પૂર્વછાયો-
ધ્યાન ધારણા અતિ ઘણી, લીયે સમાધિયે જન સુખ ।
જોઇ પ્રતાપ મહારાજનો, દિલમાં ન મનાય દુઃખ ।।૧।।
ચોપાઇ-
એવો પૌઢ પ્રતાપ જણાવ્યો, દેખી દાસને આનંદ આવ્યો ।
સવેર્જનને ચડી ખુમારી, નિર્ખિ સહજાનંદ સુખકારી ।।૨।।
બોલે મસ્તિમાંહિ અતિ મોટું, એક સ્વામી સત્ય બીજું ખોટું ।
સ્વામી મળ્યે કલ્યાણ છે કોટ્ય, બીજી વાતમાં આવશે ખોટ્ય ।।૩।।
જયારે સેવશો સ્વામીનાં ચરણ, ત્યારે જાશે જનમ ને મરણ ।
બીજે શીદ રહ્યા છો બંધાઇ, મેલો મત આવો સંતમાંઇ ।।૪।।
મદ્ય માંસ દારૂ ચોરી મેલી, આવો સત્સંગમાં મટો ફેલી ।
ગાંજા ભાંગ્ય મફર કેફ મેલી, મેલો માજમ લસણ ડુંગળી ।।૫।।
પય પાણી ગળી વળી પીજે, સતસંગમાં એ રીત્યે રહીજે ।
એવી વાત કરે સંત સહુ, સુણી થાય સતસંગી બહુ ।।૬।।
વળી ગુરૂ જે સત્ય અસત્ય, તેની દેખાડે પાડી વિગત્ય ।
સાધુ અસાધુની ઓળખાણ, તેનાં દેખાડે સવેર્એંધાણ ।।૭।।
સર્વે શાસ્ત્રતણી સાંખ્ય લાવી, દિયે અસાધુને ઓળખાવી ।
કહે અસાધુથી ન સરે અર્થ, એતો લેવાને બેઠા છે ગર્થ ।।૮।।
માટે સતસંગ સહુ કરો, શીદ લખ ચોરાશીમાં ફરો ।
એવી વાત શ્રવણે સાંભળી, સવેર્અસાધુ ઉઠિયા બળી ।।૯।।
પ્રથમ ભેખમાં દ્વેષજ પેઠો, કળિ મળી એને ઘેર બેઠો ।
જીયાં તિયાંથી ઉઠ્યા છે બળી, માંડ્યા સંતને મારવા મળી ।।૧૦।।
જોજયો જીવનમુક્તનું જોર, આપણને કીધા ચોખા ચોર ।
આપણા શિષ્ય પ્રમોદી લીધા, દઇ ઉપદેશ પોતાના કીધા ।।૧૧।।
માટે આજથી સહુ એમ ધારો, જેને જયાં મળે ત્યાં એને મારો ।
લઇ લુગડાં તુંબડાં ફોડો, વળી સદાવ્રત એનાં તોડો ।।૧૨।।
એમ પરિયાણી અસુરસેના, મારે સાધુને વાંક જ વિના ।
ગર્જ ગિધ ને શ્વાન શિયાળ, કાક ચિલ એ વર્ણ ચંડાળ ।।૧૩।।
એની જણાય જુજવી જાત્ય, મળે મારણે છે એક નાત્ય ।
એમ દામ વામે ફેલે એક, એવા ભેળા થયા છે અનેક ।।૧૪।।
આવ્યા જાયગા ઉપર મળી, માંડ્યા સાધુને મારવા વળી ।
નાખે ગેડી ધોકા ને લાકડી, કરી ઝાઝી પથરાની ઝડી ।।૧૫।।
તેતો સાધુએ શરીરે સહ્યું, અતિ નિરમાનિવ્રત ગ્રહ્યું ।
અસંતે અસંતપણું કરી, પછી ગયા એ સર્વે ફરી ।।૧૬।।
પછી સ્વામી કહે સુણો સંત, આતો ભેખે ઉપાડ્યું અતંત ।
આપણે તો ખમ્યા ઘણું ઘણું, કોણે ન કર્યું ઉપર આપણું ।।૧૭।।
હવે સદાવ્રતનું શું કામ, મેલો ઉપાડી મ પુછો નામ ।
જયારે પ્રભુને ગમીયું એમ, ત્યારે આપણે કરવું તેમ ।।૧૮।।
ત્રોડ્યાં સદાવ્રત તેહ કાળે, પછી બાંધી મંડળી દયાળે ।
સંતો વિચરો દેશવિદેશ, જેમ છે તેમ રાખજયો વેશ ।।૧૯।।
વર્તજયો પંચવ્રત પ્રમાણે, જે કોઇ લખ્યાં છે વેદ પુરાણે ।
અષ્ટભાત્યે ત્રિયા ધન ત્યાગ, રાખજયો ઉરે અતિ વૈરાગ ।।૨૦।।
સુંદર મૂરતિ રાખજયો સારી, તેને પૂજજયો પ્રેમ વધારી ।
બહુ વિધનાં વાજાં વજાડી, કરજયો આનંદે ઉત્સવ દહાડી ।।૨૧।।
કથા કીર્તન વાત કરજયો, એમ દેશવિદેશે ફરજયો ।
અન્ન વસ્ત્ર જે આપશે તમને, તેતો નહિ જાય હાથ જમને ।।૨૨।।
વળી વાત તમારી સાંભળશે, તેનાં જન્મમરણ દુઃખ ટળશે ।
ભાવે કરશે તમારૂં દર્શન, તેનું થાશે નિરમળ મન ।।૨૩।।
માટે મોટો ઉપકાર એહ, તમારે પણ કરવો તેહ ।
પછી સંત રાજી સહુ થયા, માગી આગન્યા ફરવા ગયા ।।૨૪।।
ફર્યા સોરઠ દેશ હાલાર, પછી આવ્યા પંચાળ મોઝાર ।
ભાળ્યો ભાલ ને ગુર્જરદેશ, કર્યો સિધ્ધપુરે પરવેશ ।।૨૫।।
થયો સિધ્ધપુરનો સમૈયો, કર્યો ઉત્સવ ન જાય કહ્યો ।
સર્વે સંત હતા હરિભેળા, મહારાજે કરી મોટી લીલા ।।૨૬।।
સારો સંત મહારાજે સમૈયો, કર્યો સિધ્ધપુરનો તે કહ્યો ।
પછી પોતે સોરઠમાં આવ્યા, મેઘપુરમાં વિપ્ર જમાવ્યા ।।૨૭।।
રાખ્યા બ્રાહ્મણને ષટ્ માસ, જમીજમીને થયા ઉદાસ ।
પછી વૃંદાતણો વિવાહ કરી, આવ્યા કાઠિયાવાડ્યમાં ફરી ।।૨૮।।
સુંદર સારૂં કારિયાણી ગામ, ભક્ત વસે તિયાં માંચો નામ ।
તેને ઘેર પધાર્યા મહારાજ, કરવા અનેક જીવનાં કાજ ।।૨૯।।
માંચે બહુ કરી મનુવાર, જુક્તે જમાડ્યા પ્રાણઆધાર ।
પછી પાસે બેઠા જોડી પાણ, બોલ્યા મહારાજ પ્રત્યે સુજાણ ।।૩૦।।
નાથ અમારા કુળમાં એક, નામ એભલ જાણે વિવેક ।
તેનો પવિત્ર છે પરિવાર, તેતો તમને ઇચ્છેછે અપાર ।।૩૧।।
કાંતો ત્યાં જઇ દર્શન દીજે, નહિતો તેને તેડાવી યાં લીજે ।
ત્યારે એમ બોલ્યા મહારાજ, એતો સરવે છે ભક્તરાજ ।।૩૨।।
ઇયાં જાવાનું થાશે અમારે, નિશ્ચે માનજયો મને તમારે ।
રહેશું અમે તિયાં ઘણું ઘણું, કરશું મનમાન્યું એહતણું ।।૩૩।।
જયારે થાશે અમારૂં દર્શન, ત્યારે નહિ રહે બીજે મન ।
એમ જણાય છે વાત અમને, નિજભક્ત જાણી કહ્યું તમને ।।૩૪।।
સુણી માંચે એ સરવે વાત, થયા અતિ પોતે રળિયાત ।
એમ કરતાં થોડે ઘણે દને, આવ્યાં સરવે એ મળી દર્શને ।।૩૫।।
આવી નિરખ્યા નયણાં ભરી નાથ, જોઇ જીવન થયા સનાથ ।
જેવા જોયા નયણે નિરખી, તેવા લીધા છે અંતરે લખી ।।૩૬।।
જોયું મહારાજે હેતેશું જયારે, થયાં મને મગન જન ત્યારે ।
પછી સર્વે બોલ્યાં જોડી હાથ, અમે છીએ તમારાં હે નાથ ।।૩૭।।
અમ પર કરી હરિ મેર, આવો દયા કરી અમ ઘેર ।
એવી સાંભળી જનની વાત, થયા પ્રભુ પોતે રળિયાત ।।૩૮।।
તેહ વિના આવ્યાં બહુ જન, કરે નાથનાં સહુ દર્શન ।
આવ્યા દેશપ્રદેશના સંઘ, નરનારી જે અતિ અનઘ ।।૩૯।।
કરે પૂજા ગાય કીરતન, થાય કથા સુણે સહુ જન ।
દેશદેશનાં દર્શને આવે, આપે આજ્ઞા તળાવ ગળાવે ।।૪૦।।
એમ કરે નિત્ય નવી લીળા, દિયે સુખ કરી જન ભેળા ।
પછી સાધુને આપી છે શીખ, હવે ફરવા જાઓતો ઠીક ।।૪૧।।
પછી સંતને શીખજ આપી, રહેજયો નિર્ભય કહી પીઠ્ય સ્થાપી ।
સંત સધાવિયા નામી શિશ, પોતે પધાર્યા ગુર્જર દેશ ।।૪૨।।
ગયા સંત મળી ઝાલાવાડ્ય, આવી અસુરે રચાવી રાડ્ય ।
સવેર્સાધુને દુઃખજ દીધાં, વળી વસ્ત્ર શાસ્ત્ર લુંટી લીધાં ।।૪૩।।
ત્રોડી માળા કરી બહુ જેલી, લીધાં તુંબડાં તિલક ઠેલી ।
જોરે ઠાકોરમૂરતિ લીધી, તેને ભાંગીને ખંડિત કીધી ।।૪૪।।
એટલું કરી અસાધુ ગયા, તોય સંત સંતપણે રહ્યા ।
પછી મુક્તાનંદ બોલ્યા મુખે, સંતો શોક તજી રહેજયો સુખે ।।૪૫।।
થયું ગમતું ગોવિંદતણું, જુવો જ્ઞાને શું ગયું આપણું ।
એમ કહી ચાલ્યા પ્રભુ પાસ, હતા ગુજરાત્યે અવિનાશ ।।૪૬।।
જઇ નિરખ્યા નયણે નાથ, જોઇ જીવન થયા સનાથ ।
સામું જોઇ રાજી થયા રાજ, કહો કેમ થયું મહારાજ ।।૪૭।।
ત્યારે સંત બોલ્યા કરભામી, સર્વે જાણો છો અંતરજામી ।
અસુરે બહુ દુઃખજ દીધું, તેનું ઉપર કેણે ન કીધું ।।૪૮।।
પીડ્યા સંતને વાંક વિનાય, લોભી રાજાએ ન કર્યો ન્યાય ।
પછી સવેર્આવ્યા આંહિ મળી, હવે કહો કેમ કરીયે વળી ।।૪૯।।
કહે મહારાજ થયું એ સારૂં, એમ ગમતું હતું અમારૂં ।
એની માળા તિલકને મેલો, આપણે અલક્ષ્યપણે ખેલો ।।૫૦।।
એમ કહીને આવ્યા વેલાલ, રાખ્યા કાંઇક સંગે મરાલ ।
પછી બાંધી સંતની મંડળી, પોતે પધારીયા કચ્છ વળી ।।૫૧।।
એમ ઉધ્ધારવા બહુજન, ફરે સંત ને શ્રીભગવન ।
સહે ઉપહાસ જગ કેરી, તોયે ન કરે રીશ લેશ ફેરી ।।૫૨।।
ઇતિ શ્રીમદેકાન્તિકધર્મપ્રવર્તક શ્રીસહજાનંદસ્વામિ શિષ્ય નિષ્કુળાનંદમુનિ વિરચિતે ભક્તચિંતામણી મધ્યે હરિચરિત્ર એ નામે પચાસમું પ્રકરણમ્ ।।૫૦।।