પૂર્વછાયો- સુણો સહુ હું શું કહું, વરણવી વારમવાર ।
નથી દિઠો નથી સાંભળ્યો, આ જેવો બીજો અવતાર ।।૧।।
અતિ સામર્થી વાવરી, હરિ ધરી મનુષ્યનું દેહ ।
આ દિન મોરે આગમે, નથી સુણી શ્રવણે તેહ ।।૨।।
અતિ અલૌકિક વારતા, લાવી દેખાડી લોકમાંઇ ।
એવું આશ્ચર્ય જોઇ જન, મગન રહે મનમાંઇ ।।૩।।
કરી કાજ મહારાજ મોટાં, ગયા પોત્યે ગોલોક ।
જન દર્શન વિના દુઃખિયાં, રહ્યાં સંભારી કરતાં શોક ।।૪।।
ચોપાઇ- સમે સમે સંભારતાં સુખ, પળે પળે પ્રકટે છે દુઃખ ।
ક્યારે સાંભરે બેઠા પલંગે, ર્ચિચ ચંદન સુંદર અંગે ।।૫।।
કંઠે હાર કપૂરના ઘણા, બાજાુ કુંડળ કપૂરતણા ।
ક્યારે સાંભરે પુષ્પની માળે, પુષ્પના તોરા ધર્યા દયાળે ।।૬।।
ક્યારે સાંભરે જરકશી જામે, બાંધી પાઘ જરકશી શ્યામે ।
ક્યારે સાંભરે મુગટ ધરેલ, રૂડે હિંડોળે બેઠા રંગરેલ ।।૭।।
ક્યારે સાંભરે નાખતા ગુલાલ, રંગે રમતા કરતા ખ્યાલ ।
ક્યારે પીચકારી લઇ હાથે, રંગ નાખતા સખાને માથે ।।૮।।
ક્યારે અશ્વપર અસવાર, એમ સાંભરે પ્રાણઆધાર ।
ક્યારે સાંભરે નદીમાં ન્હાતા, તાળી પાડી સખા સંગે ગાતા ।।૯।।
ક્યારે નીર ઉછાળતા હાથે, રંગે રમતા સખાને સાથે ।
ક્યારેક સાંભરે જમતા થાળ, દેતા પ્રસાદી દાસને દયાળ ।।૧૦।।
ક્યારેક સાંભરે પંગત્યે ફરતા, દઇ દર્શન ને મન હરતા ।
મુખમાંહિ જલેબીયો આપી, જમાડે ચરણ મસ્તકે છાપી ।।૧૧।।
ક્યારેક સાંભરે જનને મળતા, આપે છાતીમાં ચરણ વળતા ।
ક્યારેક સાંભરે કરતા વાત, સમજી સંત થાય રળિયાત ।।૧૨।।
ક્યારેક સાંભરે પૂજયા છે જને, પુષ્પહાર સુંદર ચંદને ।
ક્યારેક આરતી સ્તુતિ આગે, કરી જન પ્રેમે પાય લાગે ।।૧૩।।
ક્યારેક સાંભરે સેજમાં સુતા, ઉઠી મુખ ધોઇ મુખ લુતા ।
ક્યારેક સાંભરે કરતા દાતણ, ક્યારેક સાંભરે બેઠા આસણ ।।૧૪।।
ક્યારેક સાંભરે ન્હાતા નાથ, ચોળી તન જે નવરાવતા હાથ ।
ક્યારેક સાંભરે જીવન જમતા, તાળી પાડી જન સંગે રમતા ।।૧૫।।
ક્યારેક ચડી આવે એવા ચિત્ત, વેઢ વીંટિ કરકડાં સહિત ।
ક્યારેક સાંભરે બેઠા સુખપાલ, ક્યારેક હસ્તિએ સંગે મરાલ ।।૧૬।।
ક્યારેક સાંભરે મેડે મહારાજ, ક્યારેક કરતા વાત હેતકાજ ।
ક્યારેક રમતા સંતને સાથે, ગાતા તાળી પાડી દોય હાથે ।।૧૭।।
ક્યારેક સાંભરે બેઠા આસન, ક્યારેક સાંભરે ચંપાવતા તન ।
ક્યારેક સાંભરે ચોળતાં તેલ, ક્યારેક સાંભરે ચરણ પૂજેલ ।।૧૮।।
ક્યારેક સાંભરે તાપતા તન, નાથ હાથે કરતા વ્યંજન ।
ક્યારેક જમી જમાડતા જન, પિરસતા પોત્યે થઇ પ્રસન્ન ।।૧૯।।
ક્યારેક રથ વેલ્ય ગાડે ઘોડે, બેસી ચાલતા સખાની જોડે ।
ક્યારે આંબા આંબલી ઓટે, બેસતા હાર પહેરી બહુ કોટે ।।૨૦।।
ક્યારેક લેતા લટકેશું હાર, એમ સંભારે છે વારમવાર ।
જીયાં જીયાં વિચર્યા જીવન, તેનું કરે છે જન ચિંતવન ।।૨૧।।
જીયાં જીયાં કરી હરિએ લીળા, તે ચિંતવે છે જન થઇ ભેળા ।
જીયાં જીયાં કરીયા ઉત્સવ, તેતે જન ચિંતવે છે સર્વ ।।૨૨।।
જેજે મહારાજે કર્યાં કારજ, તેતે ચિંતવે છે નારી નરજ ।
સંભારતાં સુખ દુઃખ તને, વિસરતો નથી વિયોગ મને ।।૨૩।।
એવાં સુખ નથી આપ્યાં મહારાજ, જે વિસાર્યાં પણ વિસરે આજ ।
સંભાયેર્ સુખ નહિ દુઃખ તન, તેણે રૂદિયે રહે છે રૂદન ।।૨૪।।
બારે નથી દેખાડતા દાસ, અંતરે સદા રહે છે ઉદાસ ।
જેમ મણિ વિના મણિધર, એમ ફરે છે નારી ને નર ।।૨૫।।
જેમ ધન વિના નિરધન, એમ રહે છે કંગાલ જન ।
જેમ માબાપ વિનાનાં બાળ, કોણ કરે તેની પ્રતિપાળ ।।૨૬।।
જેમ પતિ વિનાની પતની, એમ આજ તે આવીને બની ।
જેમ નગર ગયે નરપતિ, તેને તને સુખ નહિ રતિ ।।૨૭।।
તેમ જેને વાલાનો વિયોગ, વણ રોગે તેને જાણવો રોગ ।
તેને સુખ કયાંથી શરીરે, રહે નયણાં ભરીયાં નીરે ।।૨૮।।
ગાય વિનાનું વલવલે વત્સ, જળ વિનાનું તલફે મત્સ્ય ।
તેમ જીવન વિનાના જન, રહે આલોચ રાત્ય ને દન ।।૨૯।।
જેમ પ્રાણ વિનાનું હોય પંડ, જેમ સૂર્ય વિનાનું બ્રહ્માંડ ।
જેમ શશિ વિનાની રાત, જેમ અવનિ વિના વરસાત ।।૩૦।।
એમ ઝાંખાં પડ્યાં સવેર્ જન, જાતાં એક શ્રીપ્રાણજીવન ।
કોયને તને તેજ ન રહ્યાં, ઝુરી ઝુરી સહુ ઝાંખાં થયાં ।।૩૧।।
જેમ ફળ વિનાની કદળી, જેમ તોય વિના તલા વળી ।
જેમ હંસ વિના માનસર, એમ રહ્યાં સહુ નારી નર ।।૩૨।।
જેમ વસ્તી વિનાનું નગર, જેમ મનુષ્ય વિનાનું ઘર ।
જેમ સુનું લાગે છે તે સહુ, ઘણી ઘણી વાત શું હું કહું ।।૩૩।।
જેજે સ્થળે બેસતા નાથ, સંભાર્યે હૈયું ન રહે હાથ ।
જેમ લુણ વિનાનું વ્યંજન, જેમ ઘૃત વિનાનું ભોજન ।।૩૪।।
જેમ વર વિનાની તે જાન, જેમ રસ વિનાનું છે પાન ।
તેમ નિરસ થયો સંસાર, એક જાતાં તે પ્રાણઆધાર ।।૩૫।।
કોઇને સુખ રહ્યું નહિ રતિ, પધારતાં પ્રભુ પ્રાણપતિ ।
દેહ ગેહનાં સુખ ન રહ્યાં, કહે શિયે સુખે રહ્યાં ઇયાં ।।૩૬।।
હસ્યા રમ્યાની હોંશ ન રઇ, જીવતાં ગત્ય મૃતકની થઇ ।
એવી રીત્યે તે દેહના દન, પૂરા કરે છે હરિના જન ।।૩૭।।
સાંભરે સમે સમે ઘણું સુખ, તેણે નૂર નથી કેને મુખ ।
સ્વજન સાલે સાંભરતાં એંધાણ, તેની પીડાયે પીડાયછે પ્રાણ ।।૩૮।।
વારમવાર કહેતા હેત વાત, તેતો સાલે છે દિવસ ને રાત ।
હેત દેખાડી હરિયાં મન, તે વિસરતું નથી નિશદન ।।૩૯।।
એમ સંભારી સંભારી જન, રૂદામાંહિ કરે છે રૂદન ।
સર્વે સુખ લઈ ગયા સાથ, કેડ્યે કરી જનને અનાથ ।।૪૦।।
એવી રીત્ય જે એ જનતણી, કેટલીક હું દેખાડું ગણી ।
જેનું જાતું રહ્યું છે જીવન, એનું આશ્ચર્ય ન માનીયે મન ।।૪૧।।
કહી વાત સંક્ષેપે મેં એહ, જેમ છે તેમ ન કહેવાય તેહ ।
જેજે દિઠું મેં સાંભળ્યું કાન, તેમાંથી લખ્યું કાંઇક નિદાન ।।૪૨।।
કહેતાં જશ હરિના વિસ્તારી, થઇ કથા આ સુંદર સારી ।
કહ્યાં પ્રકટ પ્રભુનાં ચરિત્ર, અતિ પાવન પરમ પવિત્ર ।।૪૩।।
સતસંગીને છે સુખનિધિ, પૂરણ સુખમય પ્રસિદ્ધિ ।
દોયલી વેળામાં ચિંતવે દાસ, થાય સુખ જાય તનત્રાસ ।।૪૪।।
એવો ગ્રંથ થયો આ અનૂપ, સત્સંગી જનને સુખરૂપ ।
કહ્યું છે મને જણાણું જેમ, સહુ સમજી તે લેજયો એમ ।।૪૫।।
સર્વે ચરિત્ર શ્રીહરિતણાં, કેવાય ક્યાં લગી છે અતિ ઘણાં ।
સંક્ષેપે કરી કહ્યાં સહુને, જેટલાં જાણ્યામાં આવ્યાં મુને ।।૪૬।।
હરિચરિત્ર છે અપરમપાર, એક જીભે ન થાય નિરધાર ।
બ્રહ્મસૃષ્ટિમાં નહિ હોય એવા, સાંગોપાંગ હરિગુણ કહેવા ।।૪૭।।
શેષ ગણેશ શારદા જેહ, કહે છે પાર નથી પામતા તેહ ।
માટે મેં મને કર્યો વિચાર, હરિજશ છે અપરમપાર ।।૪૮।।
જેજે વાત મારા જાણ્યામાં આવી, તેતે વાત મેં સહુને સુંણાવી ।
જોઇ શુદ્ધ શ્રીહરિના દાસ, કહેતાં કથા થાય છે હુલાસ ।।૪૯।।
જયારે શ્રોતાનું હોય શુદ્ધ મન, કહેતાં વક્તા થાય પ્રસન્ન ।
કેવાય કથા અનુપમ અતિ, શ્રોતા સુણતાં થાય શુદ્ધમતિ ।।૫૦।।
એવો જાણી આ કથા સંવાદ, કહેશે સુંણશે રાખશે યાદ ।
તેતે પામશે પરમ આનંદ, સત્ય કહે એમ નિષ્કુળાનંદ ।।૫૧।।
ઇતિ શ્રીમદેકાંતિકધર્મપ્રવર્તક શ્રીસહજાનંદસ્વામિ શિષ્ય નિષ્કુળાનંદમુનિ વિરચિતે ભક્તચિંતામણિ મધ્યે શ્રીજીમહારાજ સ્વધામ પધાર્યા તેનો વિયોગ થયો તેનું વર્ણન કર્યું એ નામે એકસો ને બાસઠમું પ્રકરણમ્ ।।૧૬૨।।