પૂર્વછાયો- વળી પાંચાળ દેશમાં, કાજુ કારીયાણી ગામ ।
અનંત લીળા ત્યાં કરી, હરિએ કર્યું નિજધામ ।।૧।।
તેહ ગામમાં જે વસે, નરનારી આદિજન ।
ભાવાભાવે ભગવાનનાં, સહુને થયાં દર્શન ।।૨।।
સમજુ થયાં સતસંગી, અણસમજુ રહ્યાં એમ ।
પાપી નરે પરમોદિયાં, તે કુસંગ તજશે કેમ ।।૩।।
પણ દર્શન જેને દયાળનું, તે નિષ્ફળ નવ જાય ।
અંતસમે અવશ્ય આવી, શ્રીહરિ કરે છે સહાય ।।૪।।
ચોપાઇ- તેની વાત સાંભળજયો સહુ, થયું જેમ તેમ હવે કહું ।
એક કાઠી કુસંગી અપાર, નામ માણશિયો નિરધાર ।।૫।।
તેતો સાજો શરીરમાં સુખી, લવલેશ દેહ નહિ દુઃખી ।
સહજ સ્વભાવે બેઠો તો બાર, આવ્યા જમ લેવા તેને ચાર ।।૬।।
અતિકાળા ને કરૂર વાણી, જેને જોઇ જીવે નહિ પ્રાણી ।
બહુ ભૂખ્યા ભૂંડા ભયંકર, હાથે પાશ પર્સુ હથિયાર ।।૭।।
બેઠા બે જણા લોહને ગાડે, બીજા બે જણા બેઠા છે પાડે ।
પછી ગાડે પાડેથી ઉતરી, લીધો કાઠિને કબજે કરી ।।૮।।
દઇ માર ને મોર લૈ કિધો, જમે એમનો એમજ લીધો ।
મારે બહુ પાડે બુમરાણ, તોય મેલે નહિ જમરાણ ।।૯।।
કહે કુસંગી કેમ તું રહ્યો, તજી સ્વામી અમારો શું થયો ।
જો તું પડ્યો અમારેજ પાને, તો તું સુખ ઇચ્છે હવે શાને ।।૧૦।।
બોલ્યો માણશિયો તેહ વારે, છે સ્વામીજીનું દર્શન મારે ।
બીજાું તો મેં કાંઇ નવ કર્યું, કર્યું તેમાંતો આવું નિસર્યું ।।૧૧।।
હવે કરે તો કરે સ્વામી વાર, તે વિના બીજો નથી આધાર ।
એમ કહેતાં આવ્યા અવિનાશ, જમ મેલી ભાગ્યા પામી ત્રાસ ।।૧૨।।
પછી આવ્યો માણસિયો ઘેર, કહે નાથે ઉગાર્યો આ વેર ।
એમ કરતાં વીતિ ઘડી ચાર, આવ્યા નવ કૃતાંત તે વાર ।।૧૩।।
તેણે તરત મારી લીધો મોર, પાડે માણશિયો બહુ બકોર ।
જમ કહે રખે ગામ જગાડે, લઇ જાઇએ એને ઉપરવાડે ।।૧૪।।
ત્યારે બીજો કહે જાશું ભાગોળે, એક કહે સંત હશે આગળે ।
એક કહે સંત નથી જો આંહિ, શિદ બીક રાખો મનમાંહિ ।।૧૫।।
પછી લઇ ચાલ્યા ગામ બાર, આવ્યા અલબેલો તેહવાર ।
કરી રીસ કિંકરને કહ્યું, કેમ ફુટ્યું છે મૂરખો હૈયું ।।૧૬।।
આ ગામમાંહિ વસે છે જન, જેને છે મારૂં સંતદર્શન ।
તેને લેવા આવોછો અભાગી, શિદને મોત લીયો છો માગી ।।૧૭।।
જાઓ આ ગામની મેલી આશ, એમ કહે જમને અવિનાશ ।
તે માણશિયે સર્વે સાંભળી, જેવી વીતિ તેવી કહી વળી ।।૧૮।।
સુણિ કહેવા લાગ્યા જન સહુ, આતો પરચો થયો મોટો બહુ ।
વળી એ ગામમાં એક સઇ, નામ માવો તે સતસંગી નઇ ।।૧૯।।
તેના દેહનો આવિયો અંત, કહું તેનું હવે વરતંત ।
તેને લેવા આવ્યા જમ ત્રણ, લીધો જીવ પામિયો મરણ ।।૨૦।।
જયારે જીવ લઇ જમ વળ્યા, ત્યારે સંતરૂપે સ્વામી મળ્યા ।
કહે જમપ્રત્યે જન એમ, એ જીવને લીધો તમે કેમ ।।૨૧।।
કહે જમ એ કુસંગી સઇ, તેને જાશું જમપુરે લઇ ।
ત્યારે સંત કહે નહિ લેવાય, તમે કરશો જો કોટિ ઉપાય ।।૨૨।।
એતો કરેછે કામ અમારું, તેને તેડું ન જોઇએ તમારૂં ।
ત્યારે જમ કહે નથી તમારો, શીદ એ જીવને લેતાં વારો ।।૨૩।।
એ જે કામ તમારું કરે છે, તેતો કોઇક થકી ડરે છે ।
ત્યારે સંત કહે સાચું કહ્યું, પણ સંતસેવા ફળ ગયું ।।૨૪।।
માટે એ વાતમાં ખોટ્ય મોટી, જાઓ મેલી થાઓ શીદ ખોટી ।
પછી જમ ગયા જખ મારી, સંતે લીધો એ જીવ ઉગારી ।।૨૫।।
આવ્યો દેહમાંહિ માવો જયારે, વીતિ વાત કહી સર્વે ત્યારે ।
પામ્યા આશ્ચર્ય સહુ સાંભળી, થયો પરચો કહે જન મળી ।।૨૬।।
વળી એ ગામમાં સથવારો, નામ ત્રિકમ સતસંગી સારો ।
તેને આવ્યું ટુંટિયું અનાડી, પેશી તનમાં તાણી છે નાડી ।।૨૭।।
હાથ પગ રગ લીધી તાણી, થયો પરવશ બોલી બંધાણી ।
પછી તરત જીવ તેનો કાઢી, ચાલ્યું ટુંટિયું તેહને પાડી ।।૨૮।।
ત્યારે ત્રિકમે કર્યું સ્મરણ, આવો નાથ હું પામિયો મરણ ।
એવું સુણી આવ્યા અવિનાશ, સંગે ભક્ત માંચો વીરદાસ ।।૨૯।।
કહે નાથ ટુંટિયાને એમ, એહ જીવને લિધો તેં કેમ ।
એતો શરણ છે જો અમારે, તેને લેવા ન આવવું તારે ।।૩૦।।
આ ગામમાં તારે ન ગરવું, જો તું ઇચ્છે મનમાં ઉગરવું ।
કાઢ્યું ટુંટિયું તગડી બાર, વાલે કરી છે જનની વાર ।।૩૧।।
મેલી ગયા ત્રિકમને નાથ, તેડી ગયા ડોશી એક સાથ ।
પછી ત્રિકમે તનમાં આવી, કરી વાત સહુને બોલાવી ।।૩૨।।
કહે મારે માથે બહુ થઇ, મને ગયું તું ટુંટિયું લઇ ।
તેને હાથથી નાથે મુકાવી, મને મેલ્યો આ દેહમાં લાવી ।।૩૩।।
મારે સાટે જશે પુરીબાઇ, વાત સાચી માનો મનમાંઇ ।
સુણી સહુ થયાં છે વિસમે, તજયું તન પુરિયે તે સમે ।।૩૪।।
મળી વાત લાગી નહિ વાર, પામ્યાં આશ્ચર્ય સહુ નરનાર ।
કહે થયો પરચો આ મોટો, હશે પાપી તે પરઠશે ખોટો ।।૩૫।।
વળી ગઢડે વણિક એક, તેતો કુળે સહિત નાસ્તિક ।
કહે કર્મવડે સર્વ થાય, એવું સમજી રાખ્યું મનમાંય ।।૩૬।।
રામ કૃષ્ણ આદિક અવતાર, તેનો પણ નહિ તેને ભાર ।
એવો ઢુંઢિયે ઢાબરી પાડ્યો, મોક્ષમારગ કર્મે દેખાડ્યો ।।૩૭।।
કર્યું પાપિએ પાપિનું કામ, ટાળી નાખ્યું બિચારાનું ઠામ ।
ત્યાંતો આવિયો દેહનો કાળ, આવ્યા તેડવા જમ વિકરાળ ।।૩૮।।
આવી ઘેરી લીધો ઘરમાંઇ, મોટા મુદગર છે કરમાંઇ ।
મારોમારો કરે મુખવાણ, કાઢો બારે કહે જમરાણ ।।૩૯।।
પછી હીમે હૈયામાં વિચારી, જોયા ઢુંઢિયા સર્વે સંભારી ।
પણ કોઇથી કાજ ન સર્યું, તેમતેમ જમે જોર કર્યું ।।૪૦।।
ત્યારે થયો નિરાશી અત્યંત, પછી સંભાર્યા સ્વામી ને સંત ।
કરતાં ચિંતવણી ચિત્તમાંઇ, આવ્યા સંત ને મહારાજ ત્યાંઇ ।।૪૧।।
લાવ્યા લોહની ગેડિયો હાથે, આવી મારિયો જમને માથે ।
પાડી રાડ્ય ભાગ્યા જમરાણ, દિઠા હીમે તે પ્રકટ પ્રમાણ ।।૪૨।।
પામ્યો આશ્ચર્ય પરચો થયો, કેને ન કહ્યું સમજી રહ્યો ।
થયું સુખ શરીરમાં જયારે, કરી વાત વિસ્તારી તે ત્યારે ।।૪૩।।
કહે પામ્યો હું પરચો મોટો, આપણો મત માનજયો ખોટો ।
જો ન કરે સ્વામી સંત વાર, તો હું મરત ખાઇખાઇ માર ।।૪૪।।
મેં દિઠું નજરે મોત મારું, પામ્યો દુઃખ હું શું શું સંભારૂં ।
આપણામાં કાંઇ ન ઉઘડ્યું, ખરા ખોટાનું પારખ્યું પડ્યું ।।૪૫।।
હવે જયાં લગી રહેશે આ તન, કરીશ મહારાજનું ભજન ।
એમ પર્ચાનો નહિ આવે પાર, થાય હમેશ હજારો હજાર ।।૪૬।।
કેતાં કેતાં કિયાં લગી કહીએ, અપરમનો પાર ન લહીયે ।
આગે પરચા કવિએ કહ્યા, તેતો ઠીક એટલાજ થયા ।।૪૭।।
પણ આજનો અંત ન આવે, મર કોટી કવિ મળી ગાવે ।
મેં કહ્યું વિચારી મનમાંઇ, નથી કરતો હું વાત વડાઇ ।।૪૮।।
જેમ છે તેમ કહ્યું મેં જન, સત્ય માનજયો મારૂં વચન ।
હશે સત્યવાદી સંત જેહ, સત્ય માનશે મનમાં તેહ ।।૪૯।।
હશે દુષ્ટ દંભી ને નાસ્તિક, કહેશે ખોટી ખાંચ્યો ખોળી છેક ।
તેતો ભોગવશે ફળ તેનું, નથી નિષ્કુળાનંદને એનું ।।૫૦।।
ઇતિ શ્રીમદેકાંતિકધર્મપ્રવર્તક શ્રીસહજાનંદસ્વામિ શિષ્ય નિષ્કુળાનંદ મુનિ વિરચિતે ભક્તચિંતામણિ મધ્યે શ્રીજી મહારાજે હરિજનને પરચા પૂર્યા એ નામે એકસો ને અઠાવનમું પ્રકરણમ્ ।।૧૫૮।।