પૂર્વછાયો-
અનંત લીળા અનંત ચરિત્ર, અનંત સામર્થ્ય સોઇ ।
અનંત પ્રતાપ અનંત પરચા, કવિજન ન લખે કોઇ ।।૧।।
અપાર માહાત્મ્ય અપાર મહિમા, મોટપ્ય અપરમપાર ।
અપાર ગંભીર અપાર ગરવા, કવિ કોણ કરે નિરધાર ।।૨।।
પંખી જેમ પાંખ બળે, ઉડે પાર લેવા આકાશ ।
સરું તે નાવે શૂન્યનું, નિશ્ચે પામે તન નાશ ।।૩।।
એમ ચરિત્ર મહારાજનાં, છે જો અનંત અપાર ।
કેતાં કેતાં કહેવાય નહિ, એમ નિશ્ચય છે નિરધાર ।।૪।।
નર જે ઉત્તર પંથનો, ઇચ્છે આ તને લેવા અંત ।
પહોંચ્યાની પ્રતિત કરવી, એજ ભોળાઇ અત્યંત ।।૫।।
ઉડુગણ કણ ભૂમિતણા, જળકણ જાણે જન ।
વનપાત ગાતરોમાવળી, ગણે અન્નકણ ખડધન ।।૬।।
એહ સર્વે અપારનો પાર, લિયે કવિજન કોઇ ।
હરિચરિત્રનો પાર હજારૂં, સરું ન લિયે સોઇ ।।૭।।
જેનું વર્ણન કરતાં વાણી થાકે, મનન કરતાં મન ।
ચિંતવન કરતાં ચિત્ત થાકે, એમ નિશ્ચે જાણજયો જન ।।૮।।
ચોપાઇ-
ધરી હરિકૃષ્ણ અવતાર, કરે લીળા અનંત અપાર ।
ઉઠે બેસે બોલે જુવે જમે, હાલે ચાલે હરિ હસે રમે ।।૯।।
સુવે જાગે માગે કાંઇ જેહ, આવે જાય ઉભા રહે તેહ ।
ચાલે ચટકે લટકે ચાલ, કરે કરનાં લટકાં લાલ ।।૧૦।।
કહે સાંભળે ને લિયે દિયે, કેમ લખાય જે પાય પીયે ।
પૂજે પૂજાવે પીરસે હાથે, અતિ હેત કરે જન માથે ।।૧૧।।
પહેરે પહેરાવે વસ્ત્ર ઘરેણાં, સર્વે ચરિત્ર છે સુખદેણાં ।
ત્યાગે તગાવે વઢે વખાણે, માને મનાવે જણાવે જાણે ।।૧૨।।
કરે દાતણ ને મુખ ધુવે, વસ્ત્ર લાસે ઝીણે મુખ લુવે ।
ચોળે તનમાં તેલ ફુલેલ, નાય ઉને નીરે અલબેલ ।।૧૩।।
જેજે ક્રિયા છે કૃપા સિંધુની, લખવા જેવી જે દીનબંધુની ।
ધિરા ઉતાવળા પાવ ધરે, ચાલે ચાલ્ય લાલ મન હરે ।।૧૪।।
ખીજે રીજે રાજી રહે રાખે, કાંઇક ભૂત ભવિષ્યનું ભાખે ।
ડરે ડરાવે દેખાડે બીક, રાખે રખાવે ઠેરાવે ઠીક ।।૧૫।।
બુધ્ધિપાર રે વિચાર કરે, ધરે ધ્યાન જ્ઞાન અનુસરે ।
ગાયે ગવરાવે ત્રોડે તાન, સુણે સુણાવે સમજાવે સાન ।।૧૬।।
જેજે લીળા કરે ભગવાન, તેતે લખવા જેવી નિદાન ।
સદા સાંભળવી વળી કહેવી, સર્વે ધાર્યા વિચારવા જેવી ।।૧૭।।
ધોતી પોતી પીતાંબર શાલ, જામો જરી સોય સુરવાલ ।
પાઘ કસુંબિ સોનેરી કોરે, ધર્યું છોગલિયું ચિત્ત ચોરે ।।૧૮।।
વેઢ વિંટી કર કડાં કાજુ, શોભે પોંચિ અંગુઠી ને બાજુ ।
હીરાસાંકળી હૂલર હાર, શોભે અંગોઅંગ શણગાર ।।૧૯।।
કાને કુંડળ કલંગી તોરો, માથે મુગટ કંઠે સોનાદોરો ।
સોનાસાંકળાં ઉતરી ઓપી, મોતીમાળા કંઠમાં આરોપી ।।૨૦।।
ચર્ચ્યાં ચંદન કેશર સુગંધ, તોરા ગજરા ને બાજુબંધ ।
હૈયે હાર અપાર ફુલના, પહેર્યા મહારાજે મોંઘા મુલના ।।૨૧।।
બેઠા ડોળે હિંડોળે દયાળ, કરે પૂજા આરતી મરાળ ।
જેજે લીળા કરી અવિનાશ, તેતે લખવા જેવી છે દાસ ।।૨૨।।
કેસુ કેશર કસુંબી રંગ, પ્રીત્યે રીત્યે કઢાવ્યો પતંગ ।
રંગ સોરંગ ગેરા ગુલાલ, ભરે ઝોળી રંગે ટોળી લાલ ।।૨૩।।
અલબેલ ખેલ અતિ કરે, માંહોમાંહિ અંગ રંગ ભરે ।
જોઇ જન તન ભાન ટળે, થાય સમાધિ અંતરે વળે ।।૨૪।।
વળી દેખાય દેશ પ્રદેશ, પ્રેમીજનનાં હેત હમેશ ।
એવી લીળા અનંત અપાર, કહો કેમ આવે કહેતાં પાર ।।૨૫।।
ગજ બાજ રથ વેલ્ય જેહ, મેના સુખપાલ પાલખી તેહ ।
જેજે વાહને બેસે વાલ્યમ, તેતે વિસારવા જેવા કેમ ।।૨૬।।
ખાટ પાટ પલંગ ખુરશી, જીયાં બેઠા શ્રીહરિ હુલશી ।
ખેલ લૌકિક અલૌકિક કરે, નાવે પાર લખ્યે તેનો સરે ।।૨૭।।
કોેટિ બ્રહ્માંડ રહે જેને રોમ, કવિ કોટિ રવિ શશિ સોમ ।
તેતો ધરી નરતન નાથ, રમે ગોવિંદ સખાને સાથ ।।૨૮।।
જેનાં દર્શન દુર્લભ સહુને, આપે દર્શન તે જન બહુને ।
અધો ઉર્ધ્વ વિબુધ વિમાન, જુવે દેવાંગના ભગવાન ।।૨૯।।
શ્વેતદ્વીપ વૈકુંઠ ગોલોકે, આવી મુક્ત મંડળ વિલોકે ।
નિર્ખિ નિરન્ન જાય નિજધામ, પામી પરમ સુખ વિશ્રામ ।।૩૦।।
એમ અલબેલો સુખ દિયે, નર નિર્જર નિરન્ન લિયે ।
લોકે પરલોકે આનંદ આલે, તેતો લખ્યા વિના કેમ ચાલે ।।૩૧।।
કરે લીળા અવનિ ઉપર, ધન્ય ધ્યાન કર્યા જેવી ધર ।
ધન્ય રમ્યા ભમ્યા જીયાં રિહ્યા, ર્સ્પિશ રજ મળે કહો કિયાં ।।૩૨।।
ધન્ય આંબા આંબલીની છાય, બેઠા જયાં હરિ કરી સભાય ।
ધન્ય ગિરિગહ્વર વાટી વન, જીયાં જીયાં ભમ્યા ભગવન ।।૩૩।।
ધન્ય નદી તાલ વાપી કૂપ, જીયાં નાહ્યા શ્યામ સુખરૂપ ।
તીર્થ ક્ષેત્ર પવિત્ર જે ધામ, ધન્ય ફર્યા જયાં સુંદરશ્યામ ।।૩૪।।
ખંડ દેશ શહેર ગામ ઘોષ, ફરી હરિ કર્યા તે અદોષ ।
મેડી મોલ અગાશી અવાસ, જીયાં કર્યો વાલ્યમજીયે વાસ ।।૩૫।।
બહુ બંગલા હવેલી હોજ, જીયાં રહ્યા હરિ કરી મોજ ।
જયાં જયાં વાસ કર્યો મારે વાલે, તેતો લખ્યા વિના કેમ ચાલે ।।૩૬।।
મળ્યા યોગી ભોગી જે ભૂપાળ, કોઇ જટી મુંડી કંઠમાળ ।
પીર ફકીર જંગમ જેહ, ભટ પંડિત પુરાણી તેહ ।।૩૭।।
જયાં જયાં મળી કરી ચરચાય, જીતી વાદી લગાડીયા પાય ।
શૈવી શક્તિ વૈષ્ણવી વેદાંતિ, તેને અંતરે થઇ અશાંતિ ।।૩૮।।
બહુ જીવ હતા જે બેહાલ, મળી નાથને કર્યા નિહાલ ।
દઇ દરશ સ્પરશ આપ, ટાળ્યા પાપીના પાપ સંતાપ ।।૩૯।।
કઇક યજ્ઞ જનોઇનાં કાજ, સદાવ્રત જમે મુનિરાજ ।
વિવા વાજન ને ખર્ચજાન, જીયાં ગયા થયા મજમાન ।।૪૦।।
કર્યા સારા ઉત્સવ સમૈયા, તેતો કેમ જાય લખ્યા કહીયા ।
દેશ પ્રદેશે પરચા દીધા, બહુ જીવ સનમુખ કીધા ।।૪૧।।
સવેર્સંભારી લખી જો લૈયે, બ્રહ્મા શત સરીખા જો હૈયે ।
નહિ રસના શેષના સમ, ગિરા શારદા સમ નહિ ગમ ।।૪૨।।
લખ્યે લંબોદર કર નથી, સુણે પૃથુસમ કાન ક્યાંથી ।
નથી આયુષ લોમશતણી, નથી બુધ્ધિ તે વિધિથી ઘણી ।।૪૩।।
નથી કવિ વાલ્મીક વ્યાસ, કરે સર્વે ગુણનો પ્રકાશ ।
એવા એવા સમર્થ અપાર, બુધ્ધિસાગર બહુ વિચાર ।।૪૪।।
તેહતણી પણ સુણી વાણી, સહુ રહ્યા છે અગમ જાણી ।
કિયાં એહ ને આપણે જાણો, ખગ ભાનુ ખદ્યોત પ્રમાણો ।।૪૫।।
અલ્પ આયુષ ને અલ્પ બુધ્ધિ, અલ્પ સામર્થ્ય ન લહિ શુધ્ધિ ।
કહ્યું કાલાવાલા કરી કાંઇ, હશે સમં ુ વસમું તે માંઇ ।।૪૬।।
આગે કહેવા રહી અભિલાષ, હુવાં ક્ષીણ આ નેણ પ્રકાશ ।
હતી હૈયામાંહિ ઘણી હામ, લખવા ચરિત્ર સુંદર શ્યામ ।।૪૭।।
પણ જીયાં લગી પ્રાણ રહેશે, જીભા સ્વામી સહજાનંદ કહેશે ।
તેહ વિના કહે બીજું કેમ, પડી આંટી અંતરમાં એમ ।।૪૮।।
કાન નહિ સુણે બીજો ઉચ્ચાર, નેત્ર નહિ જુવે બીજો આકાર ।
ત્વચા નહિ કરે ભેટ્ય બીજાની, નાસા નહિ લિયે સુગંધ નાની ।।૪૯।।
મન નહિ કરે મનન અન્ય, બુધ્ધિ નહિ કરે નિશ્ચે હરિ વિન્ય ।
ચિત્ત ન ચિંતવે બીજી વાત, અહંકાર હું હરિનો સાક્ષાત ।।૫૦।।
શિશ નહિ નમે અન્ય પાય, રુદે બીજું ધ્યાન નહિ ધરાય ।
કર નહિ જુતે અન્યને આગે, બીજે પંથે નહિ ચલાય પાગે ।।૫૧।।
માટે જયાં લગી રહે તન શ્વાસ, તજું નહિ ત્યાંલગી એ અધ્યાસ ।
હરિગુણ ગાતાં છૂટે તન, તેમાં મગન છે મારૂં મન ।।૫૨।।
ધન્ય શ્રવણ રીઝ્યા હરિ જશે, ધન્ય ત્વચા પ્રભુ પદ સ્પશેર્।
ધન્ય નેણ જુવે હરિમૂર્તિ, ધન્ય જીભા કહે હરિ ર્કીિત ।।૫૩।।
ધન્ય ધન્ય એ સવેર્સમાજ, જેણે કરી રીઝે મહારાજ ।
એ છે વાત અલેખામાં અતિ, ન પડે પ્રાકૃત જીવને ગતિ ।।૫૪।।
મન વાણી ને અગમ જેહ, પૂરણ પુરૂષોત્તમ તેહ ।
તેતો ધરી મનુષ્યનું તન, જન હેતે ફરે છે જીવન ।।૫૫।।
તેનાં લીળાચરિત્રને ગાતાં, થાય નિર્મળ જળ જશ નાતાં ।
માટે નામ ચરિત્ર સામર્થ, કહેશું નહિ ખોયે જનમ વ્યર્થ ।।૫૬।।
નિજધર્મે વર્તે જન જેહ, કહેશું સર્વે સંભારીને તેહ ।
અતિ પવિત્ર ચરિત્ર ગાતાં, નથી મુજથકી તે મૂકાતાં ।।૫૭।।
ઇતિ શ્રીમદેકાન્તિકધર્મ પ્રવર્તક શ્રીસહજાનંદસ્વામિ શિષ્ય નિષ્કુળાનંદમુનિ વિરચિતે ભક્તચિંતામણિ મધ્યે પુરૂષોત્તમનો મહિમા કથન નામે એકસોને બીજું પ્રકરણમ્ ।।૧૦૨।।